Το νησί της Γαύδου βρίσκεται σε απόσταση 22 ναυτικών μιλίων από την χώρα Σφακίων. Είναι από τα μεγαλύτερα νησιά κοντά στην Κρήτη τριγωνικού σχήματος με έκταση γύρω στα 30.000 στρέμματα, μήκος 5,5 μίλια και πλάτος 3, με το μεγαλύτερο ύψωμα γύρω στα 384 μέτρα. Η παράδοση συνδέει τη Γαύδο με τις περιπέτειες του Οδυσσέα σαν την Ομηρική Ωγυγία, το νησί της Καλυψούς, με πληθώρα αρχαιολογικών θέσεων υποδεικνύοντας ότι η Γαύδος κατοικείτο τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα που κατοικείται και η Κρήτη. Οι αρχαιολογικές έρευνες που έχουν γίνει μέχρι τώρα δείχνουν την συνεχή παρουσία του ανθρώπου στο νησί και πριν από τα Μινωικά χρόνια. Στις περιοχές Σαρακίνικο, Ποταμός, Κερδές και Αγ. Ιωάννης έχουν ήδη αποκαλυφθεί αρχαιολογικά ευρήματα.
Στο νησί υπάρχουν διασκορπισμένοι τρείς συγκροτημένοι οικισμοί (Καστρί, Άμπελος, Βατσιανά) και έχουν σημερινό πληθυσμό γύρω στους 60 κατοίκους. Ένας μικρός πληθυσμός διαμένει διάσπαρτα σε διάφορα σημεία του νησιού. Οι οικισμοί αυτοί έχουν δημιουργηθεί από παλιά στο εσωτερικό του νησιού, από τον φόβο των πειρατών, με την πρωτεύουσα του νησιού Καστρί να βρίσκεται στο κέντρο του. Σήμερα οι οικισμοί αυτοί είναι σχεδόν ερημωμένοι, με μόνη μόνιμη παρουσία κάποιους ηλικιωμένους. Παρ’ όλα αυτά κάποια μεμονωμένα σπίτια έχουν αρχίσει να αναστηλώνονται, κυρίως όμως πρόκειται για θερινές κατοικίες. Στο παρελθόν η Γαύδος είχε αρκετά μεγαλύτερο αριθμό κατοίκων, όπως φαίνεται και από τους πολυπληθείς δασωθέντες αγρούς που είναι εμφανείς σήμερα. Το 1880, επί Τουρκοκρατίας Γαλλική εταιρεία κατασκεύασε φάρο με ακτίνα όρασης 42 μίλια που όμως βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς το 1940.
Στις Κρητικές επαναστάσεις το νησί χρησίμευε σαν τόπος όπου κατέφευγαν γυναικόπαιδα και αυτοί που ήθελαν να αποφύγουν τις αντεκδικήσεις (βεντέτες). Κατά την εποχή της δικτατορίας του Μεταξά (1936-40) η Γαύδος ήταν τόπος εξορίας πολιτικών κρατουμένων, με το χώρο που έκτισαν και κατοικούσαν ο Άρης Βελουχιώτης κ.ά. να χρησιμοποιείται σήμερα σαν κατάλυμα επισκεπτών.
Οι σημερινές ανάγκες έχουν αρχίσει να δημιουργούν καινούριους πυρήνες οικισμών σε παραλιακές περιοχές του νησιού, λόγω αυξημένης τουριστικής κίνησης και αναζήτησης στέγης ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Οι καινούριοι αυτοί οικισμοί όπως το Σαρακήνικο στην ομώνυμη παραλία του νησιού, έχουν αρχίσει να δημιουργούνται τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια.
Η επικοινωνία του νησιού με την Κρήτη γίνεται τακτικά από τα λιμάνια της Παλαιόχωρας, των Σφακίων και της Σούγιας κατά τη διάρκεια όλου του χρόνου, όταν ο καιρός το επιτρέπει.