Ημερίδα για την περιβαλλοντική και πολιτισμική κληρονομιά της Γαύδου στο Δημοτικό Σχολείο Γαύδου, 10-4-2022
Η ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Σχολείο της Γαύδου, την Κυριακή 10 Απριλίου 2022, ώρα 9:30 πμ έως 1:30 μμ, και ήταν ανοικτή προς το κοινό. Η εκδήλωση-ενημέρωση διοργανώθηκε στο πλαίσιο του πιλοτικού έργου ‘Νησί της Γαύδου – Κρήτη – Αποκατάσταση εξαιρετικά απειλούμενων φυτών’, το οποίο υλοποιεί η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ, σε συνεργασία με την Ομάδα ειδικών για τα νησιά της Μεσογείου από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) και τον Δήμο Γαύδου. Το πιλοτικό έργο υλοποιείται στο πλαίσιο ενός μεγαλύτερου έργου με τίτλο “Μεσογειακή νησιωτική συλλογικότητα: Συνεργασία για την προστασία της φύσης στα νησιά της Μεσογείου” στο οποίο συμμετέχουν 25 φορείς, Ινστιτούτα, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, Δήμοι και άλλοι από όλη την Μεσόγειο. Η ενημερωτική εκδήλωση με θέμα ‘Η περιβαλλοντική και πολιτισμική κληρονομιά της Γαύδου’ συνδιοργανώθηκε από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ), το Δήμος Γαύδου και η Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), σε συνεργασία με τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης του ΟΦΥΠΕΚΑ και τη Διεύθυνση Δασών Χανίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης.
Στην εκδήλωση συμμετείχαν κάτοικοι της Γαύδου οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν τόσο για το πολιτιστικό όσο και φυσικό περιβάλλον του νησιού. Μεταξύ των ομιλητών ήταν η ομότιμη καθηγήτρια Προϊστορικής Aρχαιολογίας, Tμήμα Iστορίας και Aρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο Kρήτης κα Κόπακα Κατερίνα, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Αλεξόπουλος Απόστολος, ο κ. Κοντάκος Δημήτρης από τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης του ΟΦΥΠΕΚΑ και από τη Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ, η ερευνήτρια κα Φουρναράκη Χριστίνη. Την εκδήλωση χαιρέτησαν η Δήμαρχος Γαύδου κα Λίλιαν Στεφανάκη καθώς και ο κ. Bertrand de Montmollin, εκπρόσωπος της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN). Η χλωρίδα, η πανίδα, οι οικότοποι, καθώς και οι αρχαιότητες, η γεωλογία και η φυσιογραφία της Γαύδου είναι μοναδικά στοιχεία που όλα μαζί προσδίδουν σε αυτό το μικρό νησί έναν εξαιρετικά ιδιαίτερο χαρακτήρα.
Η Δήμαρχος Γαύδου Λίλιαν Στεφανάκη κατά το χαιρετισμό της τόνισε:
“Με μεγάλη χαρά σας καλωσορίζω στο νοτιότερο άκρο της Ελλάδας και της Ευρώπης!
Πάντα πίστευα ότι το θέμα της σημερινής ημερίδας που αφορά την Περιβαλλοντική και Πολιτισμική κληρονομιά της Γαύδου, θα έπρεπε να είχαμε ξεκινήσει να το συζητάμε συστηματικά χρόνια τώρα. Κι αυτό γιατί το μοναδικό περιβάλλον του νησιού είναι γνωστό στους κατοίκους και τους επισκέπτες αλλά και στους επιστήμονες.
Είναι γνωστό ότι, οι παλαιότεροι κάτοικοι –οι πατεράδες και οι παππούδες της δικής μου γενιάς- γνώριζαν από πείρα και εκτιμούσαν την αξία που είχαν οι λιμνούλες – που συγκρατούσαν το νερό των χειμερινών βροχών και το μοναδικό οικοσύστημα που δημιουργούταν σε κάθε μια απ΄ αυτές με τα δικά του φυτά και ζώα το καθένα,… τα pods ή εποχικά λιμνία όπως τα λέμε σήμερα.…
Επίσης, γνώριζαν ότι τα βαθμιδωτά εδάφη με τις ξερολιθιές προστάτευαν από την διάβρωση και συγκρατούσαν τη γόνιμη γη να μην χαθεί στη θάλασσα. Αγωνίζονταν όχι μόνο από ανάγκη αλλά και από αγάπη για τον τόπο τους… καλλιεργώντας με παραδοσιακούς τρόπους εκμετάλλευσης τη γη για να περισωθεί η πολιτιστική κληρονομιά και το φυσικό περιβάλλον.
Αλλά και η επιστημονική κοινότητα έχει δουλέψει πολύ και γνωρίζει τον πλούτο του νησιού.
Όμως, κρίνοντας από το αποτέλεσμα … φαίνεται πως η γνώση αυτή δεν έχει αξιοποιηθεί επαρκώς …ώστε να βαδίζουμε προς μια υγιή οικολογική εξέλιξη προς όφελος των κατοίκων και του τόπου.
Υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ στο αρχείο της ΕΡΤ από το 1979 (43 χρόνια πίσω) κάποιου εξαιρετικού επιστήμονα… του ζωολόγου Τόμας Σουλτζ Γουέστραμ που περιγράφει τη ζωή και το μοναδικό φυσικό και αρχαιολογικό μνημείο που είναι το νησί, εντοπίζει ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ και διατυπώνει την άποψή του που είναι ότι το νησί πρέπει να συντηρηθεί προτού καταστραφεί τελείως.
Σε εκείνο το ντοκιματερ βλέπουμε είδη μοναδικά που δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο… όπως τη μικρόσωμη αγελάδα της Γαύδου, μας λέει για το γουρούνι με το οξύ ρύγχος και για άλλα είδη και οικοσυστήματα προσαρμοσμένα στο ξηροθερμικό περιβάλλον του νησιού… που δυστυχώς πια έχουν εξαφανιστεί.
Και να! που σήμερα αναφερόμαστε και προβληματιζόμαστε για την περίπτωση δύο ενδημικών και απειλούμενων φυτών, των Callitriche pulchra και το Bupleurium gaudianum.
Είναι σημαντικό και είμαστε χαρούμενοι γιατί έχουμε εδώ τους ειδικούς και ανυπομονούμε να ακούσουμε για τον γεωλογικό πλούτο και το φυσικό και αρχαιολογικό θησαυρό του νησιού.
Όμως το μέλλον του νησιού το έχουν οι κάτοικοι στα χέρια τους.
Είμαι σίγουρη ότι οι κάτοικοι έχοντας τη γνώση… και με δεδομένη τη αγάπη για τον τόπο τους ….που είναι αδιαμφισβήτητη ….θα επιλέξουν το καλύτερο για το νησί.
Κατά τη δική μου γνώμη θα πρέπει οι κάτοικοι να επιλέξουμε ΑΝΑΠΤΥΞΗ που η οικονομία του νησιού θα στηριχθεί σ αυτούς τους θησαυρούς χωρίς να τους καταστρέψει. Ο στόχος θα πρέπει να είναι η αειφορική διαχείριση ώστε να παραδώσουμε αλώβητο στις επόμενες γενιές το φυσικό περιβάλλον που κληρονομήσαμε.
Το αρχαίο δάσος των κέδρων, τα βαθμιδωτά χωράφια που μαρτυρούν σκληρή δουλειά πολλών γενεών, το οικιστικό απόθεμα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική είναι θησαυροί που πρέπει να διαφυλαχτούν με προσοχή.
Όταν μάθουμε και γνωρίσουμε καλά αυτούς τους θησαυρούς, η γνώση αυτή θα είναι η δύναμή μας. Kαι αυτή η γνώση θα δημιουργήσει το κατάλληλο πλαίσιο για να σχεδιάσουμε πρακτικές που θα έχουν ως στόχο αφενός την προστασία και αφετέρου την ανάδειξη του φυσικού μας πλούτου.
Το πιλοτικό έργο ‘Νησί της Γαύδου- Αποκατάσταση εξαιρετικά απειλούμενων φυτών’ το οποίο υλοποιεί η Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ, σε συνεργασία με την Ομάδα Ειδικών για τα νησιά της Μεσογείου από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (την IUCN) και τον Δήμο Γαύδου, αποτελεί «κομμάτι» ενός μεγαλύτερου έργου με τίτλο “Μεσογειακή νησιωτική συλλογικότητα: Συνεργασία για την προστασία της φύσης στα νησιά της Μεσογείου”.
Σε αυτό το σημείο, θα μου επιτρέψετε να ξεχωρίσω τη λέξη «Συνεργασία», γιατί μόνο μέσω αυτής της «οδού» μπορούμε να Ελπίζουμε και να είμαστε Αισιόδοξοι ότι το Αύριο μας επιφυλάσσει ευχάριστα νέα δεδομένα και γενικά … αλλά και ως προς τη «διάσωση» της μοναδικής φυσικής μας κληρονομιάς!
Θεωρώ λοιπόν, απαραίτητη τη συνεργασία όλων για την προστασία του νησιού, κάτι που και η σημερινή ημερίδα «έρχεται» να μας υπενθυμίσει!
Περιμένοντας εναγωνίως να Μάθω και να Μοιραστώ μαζί σας τη γνώση, Εύχομαι ολόψυχα καλή συνέχεια!
Σας ευχαριστώ!!!”
Ακολούθως, ο ομότιμος καθηγητής Γεωλογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Αλεξόπουλος Απόστολος παρουσίασε τη “Γεωλογική και Φυσιογραφική Επισκόπηση του Όμορφου Ακριτικού Νησιού”, την οποία μπορείτε να δείτε ΕΔΩ_ΓΑΥΔΟΣ μια σύντομη γεωλογική επισκόπηση.
Ακολούθησε η παρουσίαση του Δασολόγου MSC κ. Δημήτρη Κοντάκου από τη Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σαμαριάς και Προστατευόμενων Περιοχών Δυτικής Κρήτης του ΟΦΥΠΕΚΑ και από τη Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ, την οποία μπορείτε να δείτε ΕΔΩ_ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Στη συζήτηση-διαβούλευση που ακολούθησε τις ομιλίες των επιστημόνων, οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι η ιδιαίτερη περιβαλλοντική και η πολιτισμική κληρονομιά της Γαύδου πρέπει να προστατευτεί, να διατηρηθεί και να αναστηλωθούν σταδιακά τα παλιά μετόχια και οι πεζούλες που βρίσκονται διάσπαρτα στο νησί. Τονίστηκε η ανάγκη της διάχυσης της επιστημονικής γνώσης, που αφορά το νησί, στους κατοίκους και επισκέπτες μέσω των εργαλείων του διαδικτύου, αλλά και μέσω της διοργάνωσης θερινών σχολείων από το Δήμο, τα Πανεπιστήμια ή άλλους φορείς. Αναφέρθηκε η ανάγκη εφαρμογής προληπτικών μέτρων για τις πυρκαγιές, όπως μέτρα διαχείρισης του πευκοδάσους και ενημέρωση των παραθεριστών για τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών μέσω φυλλαδίων ή άλλου πληροφοριακού υλικού. Επιπλέον, επισημάνθηκε η ανάγκη διαχείρισης του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών ώστε να μη καταστρέφονται οι σημαντικοί οικότοποι του νησιού. Τέλος, αρκετοί κάτοικοι εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους να συμμετέχουν εθελοντικά σε δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος κατόπιν καθοδήγησης από τους ειδικούς επιστήμονες.
Στην εκδήλωση μοιράστηκε ενημερωτικό υλικό με πληροφορίες και απεικονίσεις για δύο σημαντικά απειλούμενα φυτά της Γαύδου: το μικρό ετήσιο ενδημικό Bupleurum gaudianum, το οποίο φύεται στη Γαύδο και πουθενά αλλού στον κόσμο, και το Callitriche pulchra, άλλο ένα ετήσιο φυτό που χαρακτηρίζεται ‘Κρισίμως Κινδυνεύον’ σύμφωνα με το Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων της Ελλάδος, καθώς στη χώρα εντοπίζεται μόνο στους ‘αρόλιθους’ (εποχικά λιμνία) της Γαύδου.
Πληροφορίες: Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών : flora@maich.gr , τηλ. 2821035053